Terwijl we worstelen met de definitie van landschapsfotografie, zweeft er nog een belangrijke vraag rond. “Is er een plaats voor mensen in een landschapsfoto?”
Landschapsfotografen en puristen
Veel fotografen benaderen landschapsfotografie vanuit een “natuurlijk” perspectief en willen zo weinig mogelijk mensen en menselijke invloeden in hun foto’s laten zien. Andere landschapsfotografen integreren of focussen zelfs op menselijke invloeden in hun landschapsfoto’s. Elementen zoals gebouwen, steden en industrie kunnen in landschapsfotografie worden opgenomen. Voor puristen kunnen landschapsfoto’s alleen natuurlijke elementen tonen, zoals bomen, bergen en rivieren. Dieren worden nog getolereerd, maar mensen of zelfs de invloed van de mens wordt door sommige landschapsfotografen scrupuleus geweerd. Dat is in onze streken natuurlijk niet gemakkelijk.
Mensen in een landschapsfoto
Er zijn verschillende bekende landschapsfotografen die expliciet en bewust de aanwezigheid van mensen of op zijn minst hun invloed op het landschap in beeld brengen.
Het opnemen van “mensen” in het beeld kan op drie manieren gebeuren:
- Mensen geven een indruk dimensie in het landschap en ze kunnen gebruikt worden als referentie of als focuspunt.
- Mensen versterken de compositie op een anders saai stuk achtergrond
- De mens die het land heeft bewerkt en sporen heeft achtergelaten.
De wandelaar in dit berglandschap zorgt voor een focuspunt en toont de werkelijke afmetingen en daarom heeft de tweede foto meer dynamiek ten opzichte van de eerste foto (Guy, 2013)
De toegevoegde waarde van mensen in het landschap
Dus, als mensen bijdragen tot een samenhangend beeld of als het landschap een indruk moet geven van de wereld waarin wij leven, zie ik geen reden om mensen uit de landschapsfoto’s te weren.
Zowel perspectief als schaal zijn krachtige hulpmiddelen bij de compositie van een foto.
Door iets van herkenbare grootte in je beeld op te nemen, zoals een persoon, kan de kijker conclusies trekken over de grootte van de elementen in het beeld. Wanneer een persoon bij een boom of een rots staat, krijgen wij de indruk hoe enorm deze in werkelijkheid is. Als die persoon er niet zou zijn, zouden we misschien helemaal geen idee hebben van de omvang.
Ik wil hiermee niet zeggen dat een schaalmarkering altijd moet worden opgenomen. Het opzettelijk vermijden van schaalaanduidingen kan intrigerende beelden opleveren omdat de kijker niet zeker is van wat hij ziet. Hij zal moeten blijven zoeken naar referentiepunten en dit zal zijn nieuwsgierigheid prikkelen.
Types van landschap
Men spreekt over verschillende soorten landschap: natuurlijk landschap, cultuurlandschap, overgangslandschap, stedelijk landschap, stadsgezichten, industrieel landschap… Naar mijn mening heeft dit onderscheid weinig zin.
Het was een typisch Amerikaanse opvatting dat landschappen natuurlijk moesten zijn, in plaats van overbevolkt en door de mens gemaakt. Landschap betekent hier: woestenij. In de twintigste eeuw belichaamt het werk van Ansel Adams dit heel duidelijk.
In de rest van de wereld is het publiek meer geïnteresseerd in landschappen waarin zowel het werk van de mens als dat van de natuur zichtbaar is. Een matig bewoond landschap was een bewijs van beschaving en van een harmonieuze staat. In de Europese landschapstraditie, zowel in de schilderkunst als in de fotografie, werden tekenen van landbouw, landschapsarchitectuur, een paar mensen en enkele geïsoleerde gebouwen algemeen aanvaard.
Wanneer een landschap bewoond is, helpen structuren bij het verfijnen van de compositie en zorgen zij voor een punt van aandacht. Dergelijke structuren kunnen groot en indrukwekkend zijn, zoals kathedralen, Egyptische piramiden of Hindoetempels, maar ze kunnen ook heel klein zijn, zoals een schuurtje.
Het heropleven van het natuurlijke uitzicht van het landschap?
De ‘moderne mens’ heeft veel minder binding met het landschap waarin hij leeft. Hij leeft en werkt meestal in de stad. Hij is zich echter wel bewust van de ontelbare landschappen in de wereld, mooie en lelijke, huiveringwekkende en rustgevende.
Misschien dat daarom juist die natuurlijke landschappen tegenwoordig weer geliefd zijn. Ze bieden het tegendeel van onze eigen stedelijke omgeving: uitgestrekte wildernis en zo weinig mogelijk herinneringen aan de moderne cultuur.
Door de mens geschapen landschappen
De mensheid heeft het landschap ingrijpend veranderd. Dit verschilt van land tot land. In grote delen van Europa zijn er slechts kleine gebieden waar de mens nooit heeft ingegrepen. Zelfs in onze natuurreservaten is het landschap gevormd en herschapen. Hoog in de bergen en in Noord-Scandinavië of op sommige kleine eilanden kunnen we misschien nog ongerepte landschappen vinden.
Onze Europese cultuurlandschappen hebben hun eigen magie, met grafheuvels, kastelen, en boerderijen, boomgaarden, akkers, bomenrijen…
Landschapsfotografie is een statement
In Australië of de Verenigde Staten vinden we nog grote gebieden, relatief goed beschermd, die als het oorspronkelijke landschap kunnen worden beschouwd. Hoewel toerisme en vervuiling ook hier voorkomen. Landschapsfotografie gaat niet alleen over de schoonheid van de natuur, maar ook over hoe die wordt gezien door het oog van een stadsbewoner. Ze kan ook worden gebruikt als politiek statement, zoals Ansel Adams in zijn tijd deed of zoals tegenwoordig de Franse fotograaf Yann Arthus Bertrand de aantasting van het milieu probeert aan te tonen. Landschapsfotografie is voor de fotograaf dus ook een manier om zijn persoonlijke relatie met zijn omgeving weer te geven.
Landschappen vereenvoudigen
In mijn eigen landschapsfoto’s ben ik op zoek naar eenvoud, licht en lijnen. Gecultiveerde velden lenen zich daar uitstekend voor. Als ik veel van mijn eigen foto’s bekijk, merk ik na verloop van tijd dat ik steeds minder probeer op te nemen. De ‘kunst van het weglaten’ creëert een verstilling en maakt het landschap abstracter.
Kijk maar eens naar mijn foto’s in mijn portfolio Moravia and Tuscany en vertel me hieronder in de commentaar wat je wel of niet mooi vindt.
Laat een reactie achter