In vorige blog deel 1 had ik het over verschillende soorten en materialen van filters. In deze blog duiken we in het praktische gebruik van neutrale dichtheidsfilters. Er is nog een deel 3 blog gepland over graduele neutrale filters. In sommige van mijn andere blogs en in mijn portfolio’s vind je misschien creatieve inspiratie om filters te gebruiken in je landschapsfotografie.
ND- filters: het creatieve instrument voor landschapsfotografen
ND-filters (neutral density) zijn filters die volledig grijs zijn en waarvan het effect bij de nabewerking moeilijk te imiteren is. In de landschapsfotografie gebruiken we ze meestal om het binnenvallende licht te verminderen en zo de sluitertijd te vertragen. We gebruiken ze vooral overdag wanneer er te veel licht is om de sluitertijd te verlengen en zo het water, de golven, de wolken, de grassen … onscherp te maken. Met het ND-filter kunt u fotograferen met een grotere opening (kleinere scherptediepte) en kunt u langere sluitertijden bereiken (bedoeld om minder licht te krijgen).
Bij stadslandschapsfotografie (cityscapes) zijn dergelijke filters ook nuttig om mensen uit het beeld te filteren met een langere sluitertijd. Dit kan handig zijn als je bijvoorbeeld een foto wilt maken in een drukke stad waar mensen voortdurend heen en weer lopen en je niet tot ’s nachts kunt wachten en hopen op een verlaten tafereel omdat het dan misschien te donker is. Als je de sluitertijd niet te lang hebt, kun je zelfs spookachtige onscherpte toevoegen aan bewegende mensen en zo een gevoel van dynamiek creëren.
U kunt de dynamiek in het landschap vastleggen door een relatief korte sluitertijd te gebruiken of het tegenovergestelde doen en de dynamiek wegnemen door een langere sluitertijd te kiezen, bijvoorbeeld langer dan 5 seconden.
Deze filters worden verkocht als schroef- en insteekfilters (Zie deel 1 van deze serie blogs). Elk filter beperkt de hoeveelheid licht die er doorheen komt. Hoe hoger de waarde, hoe langer het duurt voor de sensor om dezelfde hoeveelheid licht te ontvangen.
Fabrikanten drukken deze waarde op verschillende manieren uit: reductie f-stop, optische dichtheid of ND-filterfactor genoemd. Hieronder staat een voorbeeld van een correlatie tussen de bovenstaande classificaties.
Welke filtersterkte moet je waarvoor gebruiken? Het antwoord op die vraag hangt helemaal af van de sfeer die je in je foto wilt bereiken. In de namiddag zal alleen een grijsfilter sterker dan 10 stops een langere sluitertijd geven. Als het bewolkter is of als je niet al te lange sluitertijden nodig hebt, zijn 6 stops waarschijnlijk voldoende.
Je moet jezelf de vraag stellen: “Wil je gaan voor een volledig abstract beeld of heb je liever dat het herkenbaar blijft?”. Onder gemiddelde omstandigheden aan de kust krijg je volledige abstractie vanaf ongeveer 30 seconden. Wil je de combinatie onscherpte-herkenning aanhouden, dan volstaat ongeveer 6 seconden. Ervaring zal je leren hoe ver je hierin moet gaan.
In een van mijn voorgaande blogs “waterlandschappen”, zal je een tabel vinden met suggesties voor luitertijden om creatief met bewegend water om te gaan.
Je hoeft niet al die verschillende filters te hebben, want je kunt verschillende gradaties combineren en dat scheelt zeker in gewicht in je cameratas. Mijn advies is om twee of drie filters te kiezen, afhankelijk van je fotografische gewoonten (en budget).
Als u bijvoorbeeld van lange sluitertijden houdt, zijn 3, 6 en 10 stops een goede keuze.
Een 6-stops filter wordt een “kleine stopper” genoemd, een 10-stops ND-filter wordt een “grote stopper” genoemd, en een 15-stops filter wordt dan een “superstopper”.
De grote stopper is een veelgebruikt creatief filter, dat 10 stops licht tegenhoudt en dus kan leiden tot zeer lange sluitertijden van bijvoorbeeld 30 seconden tot verschillende minuten.
Er zijn ook variabele grijsfilters (ook wel fader genoemd) die je met een draaibeweging sterker of lichter kunt maken. In feite bestaat dit type filter uit 2 polarisatiefilters (zie blog deel 1) die, door ze te verdraaien, meer of minder transparantie geven. Ik ben niet zo’n voorstander van dit filter omdat het niet altijd gemakkelijk is af te lezen welke sterkte je hebt ingesteld. Een tweede reden, en misschien wel het belangrijkste nadeel, is dat je bij gebruik van een groothoek een donker kruis in je foto kunt krijgen en het beeld verpest. Je kunt niet tot 8 stops gaan, maar slechts tot ongeveer 3 stops. Ik denk dat het beter is om te werken met grijsfilters met een vaste waarde in combinatie met groothoeklenzen
Het gebruik van ND filters in landschapsfotografie, stap voor stap
Het gebruik van ND-filters is theoretisch zeer eenvoudig: neem uw camera en maak een foto met de juiste belichtingswaarde van de scène zonder filter en bereken vervolgens de sluitertijd die u nodig hebt met het filter erop.
Het gebruik van de big-stopper, bijvoorbeeld, vergt enige training en oefening omdat je aan verschillende dingen tegelijk moet denken. Je moet dit oefenen zodat je de handeling onder de knie krijgt. Het is altijd een beetje jammer dat je opnieuw moet beginnen omdat je een van de tussenstappen bent vergeten. En voor “lange belichtingen” kan dit langer duren.
Vanwege de lange sluitertijd moet u altijd een statief gebruiken, bij voorkeur in combinatie met een draadontspanner of afstandsbediening, en met spiegelvergrendeling om cameratrilling te voorkomen. Schakel de beeldstabilisatie uit. Zet de ISO op de laagste waarde die eigen is aan uw camera (dit kan 64, 100 of 200 ISO zijn, afhankelijk van uw camera) en het diafragma op de gewenste waarde. Zet de camera op diafragmavoorkeuze, dan wordt de sluitertijd de enige variabele.
De instellingen en scherpstelling worden gedaan voordat u het filter op uw camera plaatst, want met het filter gemonteerd zal het te donker zijn om er doorheen te kijken en zal uw autofocussysteem zeker niet goed werken. In de praktijk werkt de automatische scherpstelling slechts tot ongeveer een maximum van een 6-stops filter.
Bepaal dus eerst de compositie en stel dan handmatig scherp of doe het automatisch en zet je camera dan in de handmatige stand zodat hij niet van scherpstelling verandert. Het is raadzaam om live view te gebruiken bij het scherpstellen van uw lens. Stel scherp op het onderwerp als het dicht bij de camera is. Scherpstellen op oneindig werkt goed voor landschappen. Maar het is het beste om te controleren of de voorgrond scherp genoeg is. Soms maak ik twee opnamen van dezelfde scène, één scherpgesteld op de voorgrond die dichterbij is en één verder weg, en voeg de opnamen daarna samen in photoshop. (Focus stacking)
Maak een testfoto om de belichting in te schatten. Het is gemakkelijker om te streven naar een sluitertijd van 1/30 of 1/15 of 1/8 omdat u de vereiste sluitertijd met filter gemakkelijk kunt onthouden. 1/30 belichting met 10 stops filter wordt 30 seconden, 1/15 wordt 1 minuut en 1/8 wordt 2 minuten. Dit zijn makkelijke vuistregels, maar laat je daardoor niet beperken als je de juiste tabel hebt gedownload of als je een van die handige apps op je smartphone hebt. Probeer aan de rechterkant van je histogram te belichten, maar voorkom overbelichting (clipping). Als je eenmaal tevreden bent met de belichting, begint het echte werk.
Bereken de sluitertijd die overeenkomt met de sterkte van uw filter. Vergeet niet de waarde van je polarisator bij je berekening op te tellen als je er een gebruikt. Dit kan gemakkelijk 2 stops toevoegen!
Schuif het filter voor de lens (zorg ervoor dat er geen vegen of vingerafdrukken op zitten). Bedek de zoeker, want bij langere sluitertijden kan op die manier licht binnensluipen. Gebruik een ingebouwde afsluiter zoals Nikon heeft, of gebruik een externe sluiter, of als je die niet hebt, kun je hem altijd afdekken met een doek of zelfs met ducttape. Bij spiegelloze camera’s is dit probleem niet aan de orde.
Maak vervolgens de foto met uw afstandsbediening of draadontspanner en controleer het resultaat. Tijdens lange belichtingen kunnen de lichtomstandigheden veranderd zijn en het resultaat beïnvloeden. Pas zo nodig de timing aan en maak een betere versie indien nodig.
Voor sluitertijden korter dan 30 seconden, kunt u de ingebouwde timer van uw camera gebruiken. Voor sluitertijden langer dan 30 seconden moet u de camera in de BULB stand zetten. In de bulb-stand blijft de sluiter open tot u opnieuw op de knop drukt. Dit betekent dat u handmatig moet timen, of hulp moet zoeken bij een afstandsbediening met een ingebouwde timer. Als u deze techniek vaak gaat gebruiken, is deze laatste gadget zeer welkom en nuttig. Vermijd tweemaal schudden van de camera, eenmaal om de belichting te beginnen en eenmaal om deze te beëindigen, en gebruik altijd de afstandsbediening. Raak het statief of de camera niet aan tijdens de belichting en zorg ervoor dat uw zonnekap of draagriem niet gaat wapperen in de wind.
Helaas hebben filters niet altijd precies de waarde die de fabrikant opgeeft. Mijn 10-stops filter is in werkelijkheid ongeveer 11-stops. Maar daar kun je vrij snel achter komen en dan in je berekeningen rekening mee houden. Zelfs een halve stop verschil kan een groot verschil maken in het resultaat.
Ik hoop dat je genoten hebt van deel 2 van deze serie blogs over filters voor landschapsfotografen. Deel 3 volgt binnenkort met meer informatie over de graduele neutrale dichtheidsfilters. Probeer wat te experimenteren en kijk voor inspiratie ook eens naar mijn portfolio and many other blogs
Ik nodig u ook uit om hieronder een reactie achter te laten.
Laat een reactie achter