Zoals bij alle andere soorten fotografie, is bij landschapsfotografie de compositie van het beeld van het grootste belang. Edward Weston zei ooit: “Een goede compositie van een onderwerp maken betekent niet meer dan het op de sterkst mogelijke manier te zien en te presenteren”. Laten we eens kijken hoe we dit in de praktijk kunnen brengen.

Ken de regels/Breek de regels

Een mooi landschap betekent niet automatisch een goede foto. Een goede foto maken lijkt een kunst, maar een goede compositie maken is een gave die men kan ontwikkelen.  Een paar trucs kunnen je op weg helpen.

In betere landschapsfoto’s zijn er meestal gemeenschappelijke kenmerken: locatie, timing, licht en compositie. De basisregels voor een goede compositie zijn bekend: pas de gulden snede of regel van derden toe, zorg voor leidende lijnen, een ‘focuspunt’ en creëer diepte door een onderwerp op de voorgrond te gebruiken. Deze regels zijn er niet voor niets. Door ze toe te passen, houden we rekening met hoe mensen naar een foto kijken. Op die manier kan men voor de kijkers een gevoel van verhouding, evenwicht en harmonie creëren. Het toepassen van regels moet een automatisme worden, zonder dat je er lang over hoeft na te denken.

Edward Weston zei hierover: “De regels van de compositie raadplegen alvorens een schilderij te maken is een beetje als de wet van de zwaartekracht raadplegen alvorens een wandeling te maken. Zulke regels en wetten worden afgeleid uit het voltooide feit; ze zijn het product van reflectie ….”

Volgens Ansel Adams kan een foto net zo goed succesvol zijn door een aantal regels opzettelijk of onbewust te negeren. Edward Weston voegde daaraan toe: “Er zijn regels en we verdragen ze of we willen of niet en dat deze het resultaat zijn van veel denkwerk”. Alvorens de regels te overtreden, is het mijns inziens belangrijk een aantal regels te kennen.

Ik denk dat deze regels nog belangrijker zijn wanneer de locatie of de omstandigheden minder spectaculair zijn. Ik gebruik ze dus als uitgangspunt voor een foto. Ik kom hier later op terug wanneer je deze basisregels veilig kunt breken. Jij bent tenslotte nog steeds de kunstenaar die bepaalt hoe je het landschap wilt vastleggen en er zijn geen boetes voor het overtreden van de regels. Aan de andere kant vergroot het naleven van de regels de kans dat de kijker het beeld ook mooi of evenwichtig zal vinden. Persoonlijk zie ik deze zogenaamde regels meer als “richtlijnen”.

Meester Ansel Adams heeft dit alles nog eens in perspectief geplaatst toen hij zei “Er zijn geen regels voor goede foto’s, er zijn alleen goede foto’s”

Kadrering (Framing)

“Kadreren” met bijvoorbeeld bomen, bruggen, bogen, poorten etc. creëert een “doorkijk-effect” dat kan helpen om de aandacht te vestigen op het focuspunt van uw landschapsbeeld. Dit helpt ook om het beeld in een bepaalde context te plaatsen, omdat dan het beeld deel uitmaakt van bijvoorbeeld een historische context, of natuurlijke omgeving, etc. … Bovendien geeft dit extra diepte en leidt het, net als inleidende lijnen, het oog naar het belangrijkste focuspunt.

Gary Winogrand zei ooit: “Fotografie gaat over het ontdekken van wat er in het kader kan gebeuren. Als je vier randen rond sommige feiten zet, verander je die feiten.”

De randen rond het kader zijn belangrijk in de compositie omdat ze ook bepalen wat wel of niet in het kader past en hoe de elementen in het kader zich tot elkaar verhouden. De kunst van het vereenvoudigen kan niet worden onderschat. In het algemeen geldt: hoe minder objecten of elementen in een foto, hoe meer impact ze zullen hebben. In verband met dit punt nodig ik je uit om mijn blog over minimalisme te lezen.

De grenzen van je kader hangen af van wat je beslist op te nemen of uit te sluiten in je foto. Wanneer je je concentreert op een bepaald object, gebeurt het soms dat er ongewenste elementen opduiken binnen het kader of vice versa. Het komt ook vaak voor dat belangrijke elementen niet voldoende in het beeld aanwezig zijn. Sommige onderwerpen kunnen ook zogenaamde ademruimte of negatieve ruimte nodig hebben, zodat ze niet vastzitten in het kader.

Perspectief en voorgrond (focuspunt)

Het vinden van de juiste plek kan gewoon een kwestie zijn van een paar minuten rondlopen op de locatie. Bekijk het landschap vanuit alle mogelijke gezichtspunten, beweeg naar links, rechts, boven of beneden en probeer verschillende elementen op de voorgrond te gebruiken. Maak indien nodig een paar testopnamen tot je tevreden bent met je hoek en kader.

Zoals ik al in een eerdere blog heb gezegd, is een foto een tweedimensionale weergave van een driedimensionale werkelijkheid. Perspectief is een van de kenmerken die een foto bijzonder boeiend kunnen maken.

Twee types van perspectief kunnen onderscheiden worden.

Het eerste is het perspectief dat wordt verkregen door elementen in het beeld die afstand suggereren: iets groots op de voorgrond, iets kleins op de achtergrond. Om de illusie van diepte te wekken en het perspectivische effect te versterken, is het vaak beter een onderwerp op de voorgrond te plaatsen. Dat kan een boom zijn, een rots, een muur … Maar ook mensen kunnen voor hetzelfde doel worden gebruikt. In dat geval is het nodig om dichter bij het onderwerp op de voorgrond te gaan staan. Het is aan de fotograaf om de beste opties te onderzoeken alvorens de foto te nemen. Alle foto’s hebben een focuspunt nodig. Een landschap zonder focuspunt lijkt vaak nogal leeg en laat het oog van de kijker doelloos over de foto dwalen. Focuspunten kunnen allerlei vormen aannemen in landschappen, gebouwen, structuren, markante bomen, keien, rotsen, silhouetten, enz. Het is niet alleen belangrijk om een aandachtspunt te zoeken, het is ook belangrijk waar je het in het beeld plaatst. De regel van derden kan hierbij grote hulp bieden.

Een ander soort perspectief is het atmosferisch perspectief: hoe verder beeldelementen zich naar de horizon bevinden, hoe onscherper ze zijn. In de landschapsfotografie is dit een prachtig gegeven dat bijzonder mooie beelden kan opleveren, vooral wanneer bepaalde gelaagdheid kan worden gebruikt. Denk maar aan bergen die achter elkaar liggen. De achterste lijken onscherper dan de voorste.

Door de hoogte (hoger of lager) van je gezichtspunt te veranderen, kun je het perspectief benadrukken. Het is belangrijk om een evenwicht te vinden tussen voorgrond en achtergrond zonder het focuspunt op de voorgrond te overbelichten. Veel intuïtie zal u in dit geval helpen.

Of je het nu leuk vindt of niet, het oog wordt altijd naar het lichtste punt van het beeld getrokken. U moet proberen dit in uw voordeel te gebruiken. Als het lichtste punt niet het focuspunt is waarnaar u wilt dat de mensen kijken, kunt u een probleem hebben. Of u kadreert uw foto of u probeert het op een ander moment opnieuw onder andere lichtomstandigheden. In zeer heldere foto’s kunnen donkere plekken hetzelfde effect hebben.

Je focuspunt moet in het oog springen als het scherpste punt, het lichtste punt of een specifiek kleurvlak in de afbeelding.

Leidende lijnen in landschappen

De inleidende lijnen die je in verschillende landschappen kunt vinden, leiden het oog hopelijk naar het punt van belang en dragen bij tot het perspectief. Deze inleidende lijnen kunnen beekjes, paden, rotsen, heggen, donkere stenen of zelfs schaduwlijnen enz. zijn. De inleidende lijnen kunnen recht naar het aandachtspunt gaan of zich in een S-vorm als een slang in die richting kronkelen. Dit werkt naar mijn mening het beste wanneer je met een langere lens werkt om het beeld te comprimeren.

Gulden snede / Regel van derden

Een bekende regel uit de schilder- en fotografiewereld is de “gulden snede” of “gulden middenweg” die reeds in de oude kunst en architectuur werd gebruikt. De meesten van ons vereenvoudigen dit als “de Regel van Derden”, wat in het veld veel gemakkelijker is. Het concept is eenvoudig: verdeel het beeld in een raster van 3×3 door lijnen. De belangrijke beeldelementen worden op de snijpunten van deze lijnen geplaatst. In het geval van een landschapsopname bijvoorbeeld, de horizon op 1/3 van boven, het hoofdonderwerp op de voorgrond op 2/3 van links en 2/3 van boven. Dit geeft een evenwichtige compositie. Maar houd u niet aan regels, want die beperken de fotografische vrijheid. Gebruik ze alleen als de foto er beter van wordt en ze effectief zijn.

Aangenomen wordt dat deze mathematische verhouding het dichtst ligt bij de menselijke perceptie van esthetiek. Een belangrijk voordeel van deze regel is dat hij ons weghoudt van de natuurlijke reflex van velen om het belangrijkste element in het beeld precies in het midden van de compositie te plaatsen. Door het brandpunt uit het midden te verplaatsen, krijg je een dynamischer beeld en plaats je het beter in de omgeving en krijgt het een bredere context. Een dergelijke plaatsing geeft de kijker ook de kans om andere elementen te zien die je hoofdfocuspunt nog kunnen verbeteren.

Het is verstandig om eerst verschillende gezichtspunten te onderzoeken: vaak geeft een ander gezichtspunt eerder een beter resultaat. Regels voor compositie kunnen daarbij helpen, maar maak ook gebruik van de eigenschappen van kleur, vorm en lijn, en maak daar optimaal gebruik van door de meest geschikte lens te kiezen. Tegelijkertijd is het ook weer geen absolute regel. Sommige composities werken beter als het object centraal staat. Dit is zeker het geval wanneer symmetrie een belangrijke rol speelt en wordt ook vaak toegepast bij reflecties in water.

Patronen in het landschap

Patronen die al in het landschap aanwezig zijn, helpen je net als inleidende lijnen of gelaagdheid van het beeld. Patronen zijn vaak aanwezig in agrarische landschappen vanwege de menselijke invloed, maar ook op stranden of zelfs in bossen.

Als het patroon sterk genoeg is, kun je zelfs aansprekende landschapsfoto’s maken zonder focuspunt.

Contrast en kleur kunnen worden gebruikt als hulp bij het structureren van je beeld en herhaling helpt het oog te leiden. Voorbeelden zijn palen, bomen, huizen etc…

Laat hier je commentaar achter

Ik heb mijn eigen ideeën hier opgeschreven, maar ik ben ook benieuwd naar uw commentaar. Dus voel je vrij om je eigen gedachten hier achter te laten. Zelfs als je het niet met me eens bent, laat het me weten